Jad pszczeli to jeden z najbardziej cennych produktów pszczelich. Stosowany jest, między innymi, w leczeniu reumatycznego zapalenia stawów, zesztywniającego zapalenia stawów kręgosłupa, zwyrodnienia stawów, zapalenia błony śluzowej języka, paradontozy, blizn pooperacyjnych i trudno gojących się ran.
Wytwarzanie jadu pszczelego
Jad pszczeli jest to składowa wydzielin dwóch gruczołów:
jadowego (produkuje substancję o odczynie kwaśnym, czyli właściwy jad
alkalicznego (produkuje ciecz o charakterze zasadowym, służącą do zwilżania aparatu żądłowego i neutralizacji resztek jadu).
Jak pozyskiwać jad pszczeli?
Do pozyskiwania czystego jadu służy specjalny przyrząd, który wytwarzając bodźce elektryczne, powoduje, że pszczoły żądlą podłożoną pod elektrodami nylonową tkaninę. Po zaschnięciu zeskrobuje się jad z tkaniny do hermetycznie zamykanego naczynia, gdzie można przechowywać go przez dłuższy czas. Często przy schorzeniach reumatycznych osoby leczone poddają się bezpośrednim użądleniom pszczoły
Użądlenia
Reakcja ludzi na użądlenia jest bardzo różna. W większości przypadków jest to miejscowy obrzęk zapalny, który schodzi po 2-3 dniach. W miejscach bardziej wrażliwych tj.: okolice oczu, warg oraz wewnątrz jamy ustnej opuchlizna jest silniejsza, a w tym ostatnim przypadku może doprowadzić do uduszenia. U ludzi uczulonych na jad pszczeli reakcja ma charakter ogólny. Może wystąpić pokrzywka na całym ciele( w ciągu 15-20 minut po użądleniu), silne pieczenie i swędzenie ciała, zaburzenia w oddychaniu, omdlenia, a nawet szok anafilaktyczny i śmierć w ciągu kilkunastu minut. Jad pszczeli jest trucizną, dlatego u pszczelarzy na ogół uodpornionych, w przypadku bardzo licznych użadleń (ponad 200) może nastąpić ogólne zatrucie organizmu. W takich przypadkach stosuje się surowicę przeciwjadową wykorzystywaną przy ukąszeniach przez żmije.
Apitoksynoterapia
Leczenie jadem jest nazywane apitoksynoterapią. Wskazaniem są reumatyczne zapalenie stawów, zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa i zwyrodnienia stawów. Jad pomaga w leczeniu zapalenia błony śluzowej języka i paradontozy, blizn pooperacyjnych i trudno gojących się ran. Korzysta z niego ginekologia i alergologia zwłaszcza w leczeniu astmy atopowej oskrzelowej. Sprawdził się w zwalczaniu chorób naczyń obwodowych, zapalenia mięśnia sercowego na tle reumatycznym i nadciśnienia tętniczego.
Sprawdź w sklepie internetowym Centrum Pszczelarskiego Łukasiewicz >>> Jad pszczeli w kremie
W celach leczniczych stosuje się kurację użądleniową, maści do wcierania, roztwory do iniekcji, tabletki do jonoforezy, elektroforezę, fonoforezę i chemoakupunkturę. W Polsce nie wytwarza się preparatów z jadem pszczelim. W aptekach dostępne są preparaty produkowane za granicą: niemiecki (Apizartron, Farapin), rosyjski (Apifor), francuski (Apiven) czy czeski (Virapin).
Jad i wosk pszczeli
Jest jeszcze jeden produkt pszczeli, który być może w przyszłości będzie miał coraz szersze zastosowanie w leczeniu. Mowa o jadzie pszczelim. Żądło pszczoły jest zaopatrzone w pewną porcję jadu. Ilość jadu wprowadzona do ciała człowieka przez pszczołę w czasie użądlenia wynosi ok. 0,012 mg. Jego minimalna dawka wystarcza do wywołania reakcji bardzo przykrych dla organizmu ludzkiego. Najsilniejszą opuchliznę wywołuje użądlenie w okolicy oka, w usta oraz wewnątrz jamy ustnej. To ostatnie może zagrażać życiu…
500 użądleń powoduje z reguły śmierć wskutek ogólnego zatrucia organizmu. Jad pszczeli ma właściwość niszczenia krwinek czerwonych, a więc wykazuje działanie hemolityczne. Jak postępować w razie użądlenia przez pszczołę? Przede wszystkim nie należy dopuścić, aby cała porcja jadu. zawarta w pęcherzyku jadowym wlała się do ranki i dlatego trzeba jak najszybciej aparat żądłowy usunąć przez wyskrobanie go po prostu paznokciem lub ostrzem scyzoryka. Nie należy go chwytać palcami, gdyż w ten sposób powoduje się wyciskanie dalszych porcji jadu z pęcherzyka jadowego. W razie silnego zatrucia jadem należy bezzwłocznie udać się do lekarza.Jad pszczeli wszedł jako jedyny produkt pszczeli do zestawu lekarstw oficjalnie uznawanych przez medycynę na całym świecie. Posiada właściwości bakteriobójcze. Jego skład chemiczny jest niedostatecznie zbadany. Wiadomo, że zawiera wapń, magnez, fosfor, czysty węgiel, wodór, azot i siarkę. 57 proc. suchej masy stanowią białka. Można go przechowywać bez szkody w temp. do 100 stopni C. Leczenie jadem może odbywać się wyłącznie pod nadzorem lekarza specjalisty. Stosuje się go w formie maści, zastrzyków a także bezpośrednich iniekcji żądłami pszczół, uważanych za najskuteczniejsze. Stosowanie jadu pszczelego u chorych na serce, wątrobę, nerki i trzustkę nie jest wskazane. Nie można stosować go przy cukrzycy, przy wycieńczeniu organizmu, w gruźlicy, schorzeniach ośrodkowego układu nerwowego i przy wszelkich chorobach zakaźnych. Ankieta rozpisana wśród pszczelarzy całego świata na temat leczenia jadem pszczelim wykazała, że 58 proc. pszczelarzy wyleczyło się całkowicie z reumatyzmu dzięki pracy w pasiece, 29 proc. doznało znacznej poprawy zdrowia. Badania w tym zakresie trwają. Medycyna ludowa traktowała jad pszczeli jako skuteczny środek leczniczy w różnych postaciach reumatyzmu. Uczeni zaobserwowali działanie jadu pszczelego na wzmożone wytwarzanie hemoglobiny we krwi, na rozszerzanie się małych arterii i naczyń włosowatych, obniżanie się ciśnienia i regulację przemiany materii. W krajach zachodnich (Francja, Szwajcaria, Niemcy) od 30 lat produkowane są preparaty jadowe w zastrzykach i do wcierania. Na zakończenie omawiania produktów pszczelich wspomnę tylko w kilku zdaniach o wosku. Głównym surowcem, z którego pszczoły wytwarzają wosk są cukry. Jedna łuseczka woskowa waży przeciętnie od 0,0008 do 0,002 g. Na jeden kilogram wosku potrzeba około l miliona łuseczek. Wosk jest najrzadziej ze wszystkich produktów pszczelich stosowany w lecznictwie. Przemysł farmaceutyczny używa go bowiem tylko jako dodatku do wyrobu maści, pomad i plastrów. W medycynie ludowej zaleca się żucie pustych plastrów przy chorobach górnych dróg oddechowych (l łyżeczkę plastra miodu dziennie). Oczywiście wosk jako niestrawny należy wypluć. Przy skłonności do uczuleń żucie plastrów miodu działa antyalergicznie. Prowadzi się też prace badawcze nad wykorzystaniem mikroatmosfery panującej w ulu.
Jad
Produkują go pszczoły-robotnice i pszczoła-matka. Trutnie pozbawione są tej zdolności. Jad powstaje w gruczołach jadowych mieszczących się w tylnej części odwłoka i gromadzony jest w zbiorniku jadowym. Zbiornik ten może zawierać ok. 80 mikrogramów jadu. Pszczoła-matka produkuje jad całe życie, natomiast pszczoła-robotnica od 2 do 20 dnia życia. Jad służy do obrony. Po użądleniu człowieka do skóry przedostaje się ok. 12 mikrogramów jadu. Jest substancją bezbarwną, wodnistą, o silnym działaniu biotycznym. Jad pszczeli, pod względem biotycznym, to koncentrat enzymatyczno-hormonalny.
Wskazania i przeciwwskazania:
Podstawowym przeciwwskazaniem do stosowania jadu pszczelego jest indywidualna nadwrażliwość na ten produkt. Leczenie przy użyciu jadu należy prowadzić według zaleceń lekarza i pod jego nadzorem. Jadu pszczelego nie stosuje się u dzieci poniżej 5 lat, u osób powyżej 70 roku życia, u kobiet w ciąży i okresach osłabienia organizmu. Najstarszym sposobem leczenia są użądlenia przez pszczoły najczęściej zewnętrznych powierzchni ud i ramion – razem około 30 użądleń w czasie jednego pełnego cyklu leczenia poczynając od użądlenia jednej pszczoły, a w ciągu następnych dni zwiększa się stopniowo ilość użądleń. Inne metody podają nawet 180 – 200 użądleń w trakcie jednego cyklu leczenia. Współczesne metody leczenia polegają na wstrzyknięciu standaryzowanych, jałowych preparatów jadu pszczelego podskórnie w okolice ogniska chorobowego. Jad pszczeli można wprowadzać także pod skórę przy pomocy prądu elektrycznego o małym natężeniu lub energii ultradźwiękowej (elektroforeza lecznicza lub fonoforeza). Jad pszczeli w maściach i mazidłach stosuje się wcierając w bolące miejsca rano i wieczorem. W Polsce nie produkuje się preparatów na bazie jadu pszczelego.
Zastosowanie jadu pszczelego:
- choroby reumatyczne reumatoidalne zapalenie stawów,
- zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa,
- gościec zwyradniający
- choroby układu nerwowego nerwobóle (rwa kulszowa, lumbago), zapalenie wielonerwowe
- choroby serca i naczyń obwodowych
- zapalenie mięśnia sercowego na tle reumatycznym,
- miażdżyca zarostowa kończyn dolnych i zapalenie naczyń krwionośnych zakrzepowo – zarostowe (choroba Buergera)
- zespoły bólowe pourazowe
- dyskopatie
- porażenia nerwów spowodowane nagłym ochłodzeniem lub urazem
- zapalenie kaletek maziowych i pochewek ścięgien
- zwichnięcia
Naukowcy uważają…
Naukowcy z Chorwacji uważają, że produkty wytwarzane przez pszczoły, jak miód, propolis (kit pszczeli), mleczko pszczele, a nawet jad pszczeli, mogą znaleźć zastosowanie w leczeniu i prewencji nowotworów.
Wyniki ich badań na myszach publikuje pismo \”Journal of the Science of Food and Agriculture\”.
Zespół Nady Orsolic z Uniwersytetu w Zagrzebiu analizował skuteczność produktów pszczelich w prewencji i leczeniu raka u myszy, u których rozwój nowotworu wywoływano poprzez wstrzyknięcie komórek nowotworowych.
Zwierzętom podawano różne produkty – miód, kit i mleczko pszczele, a nawet jad – zarówno doustnie jak i w zastrzykach. Część myszy otrzymywała je jeszcze przed wstrzyknięciem komórek nowotworowych, a inne już po ich wstrzyknięciu.
\”Okazało się, że produkty pszczele wyraźnie spowalniały wzrost guzów, jak również ich przerzuty do innych organów i tkanek, wydłużały też życie zwierząt\” – komentuje dr Orsolic.
Propolis i zawarty w nim kwas kawowy znacznie ograniczały wzrost guzów podskórnych i sprzyjały dłuższemu przeżyciu zwierząt. Miód podawany przed wstrzyknięciem komórek nowotworu hamował przerzuty raka. Wstrzykiwanie mleczka pszczelego również znacznie ograniczało tworzenie przerzutów.
Z kolei wstrzykiwanie jadu pszczelego bezpośrednio do guza, powodowało zmniejszenie jego rozmiarów i opóźnienie wzrostu. Myszy, którym wstrzykiwano jad żyły ponadto dłużej od nieleczonych rówieśniczek.
Produkty pszczele są źródłem cennych substancji odżywczych (jak białka, tłuszcze czy węglowodany), ale też witamin (np. z grupy B), różnych pierwiastków (potas, wapń, żelazo, magnez). W kicie zawarte są na przykład flawonoidy roślinne – związki doskonale neutralizujące wolne rodniki oraz różne kwasy i żywice. Maja one działanie odkażające, przeciwzapalne, odtruwające, regenerujące, a ponadto wzmacniają odporność.
Jednak mechanizm przeciwnowotworowego działania produktów pszczelich nie jest na razie znany. Autorzy spekulują, że być może wywołują one apoptozę komórek raka, czyli programowaną, samobójczą śmierć, mogą też wpływać na nie toksycznie lub pobudzać układ odporności do walki z nimi.
Zdaniem badaczy, ich wyniki wskazują, że produkty pszczele mogą znaleźć zastosowanie w leczeniu chorób nowotworowych, mogą też dawać dobre wyniki w ich prewencji. Dr Orsolic uważa, że celowe byłoby sprawdzenie na pacjentach terapii, która polegałaby na połączeniu leków chemioterapeutycznych z miodem lub propolisem.
Źródła:
www.uwm.edu.pl; dr Jacek Roik – profilaktyka chorób cywilizacyjnych; sciaga.pl – wykorzystanie produktów pszczelich w lecznictwie, autor: dirtywoman